پیرامون جشن سوری ( چهارشنبه سوری

مرادعلی بیگی ( سینا ) لنگرودی
پیرامون جشن سوری ( چهارشنبه سوری )

*****
ایرانیان از کهن ترین زمان یعنی از پیش از دوران باستان چهارجشن بزرگ و اصلی :« نوروز» ، « تیرگان »، « مهرگان » و« یلدا ( زایش مهر)» داشتند که هنوزآن ها را برپا می دارند . زمان برپایی هر یک از این هرچهار جشن بزرگ برپایه علم نجوم و چگونگی گردش زمین به دور خورشید محاسبه شده بود .
در میانه این چهار جشن بزرگ ،جشن های فرعی متعددی وجود داشته و بر پا می شده است که می توان از آن ها با عنوان خرده جشن ها یاد کرد .
خرده جشن هایی که در میانه این چهار جشن بزرگ و اصلی به ویژه که میانه دو جشن بزرگ « یلدا » تا « نوروز » برپا می شده با جشن اصلی بزرگ پیشین و پسین خود پیوندی ژرف داشته و در واقع فلسفه ی وجودی این جشن ها وابسته و پیوسته به هم بوده اند . اگرچه بعد ها و پس از پیدایی اسلام در ایران به دلایل تاریخی جایگاه واقعی بسیاری از این جشن ها به فراموشی سپرده شد و پیوندو پیوستگی میان آن ها از هم گسست چنان که امروز مردمان سرزمین ما جایگاه واقعی وچگونگی این پیوستگی وپیوند را به شایستگی نمی شناسند .
در زیر در باره جشن « سوری » وفلسفه وجودی این جشن و جایگاه واقعی آن در میان خرده جشن ها و پیوستگی وپیوند آن با دو جشن بزرگ پیشین و پسین خود یعنی « یلدا » و« نوروز » و نیز زمان درست برپایی آن در گاه کهن را از کتاب بسیار ارزشمند « چهار جشن بزرگ ایرانیان» نوشته ایران شناس نامداراستاد دکترهوشنگ طالع ( انتشارات سمرقند ) می آوریم .
*****
از یلدا تا سوری
جشنهای آتش
با « یلدا » جشن های آتش در ایران آغاز میگردد و با « سوری » به پایان میرود .
در یلدا مردم ایران از گاه کهن ، برای یاری به خورشید برای زایش دوباره و در حقیقت برای پیروزی روشنایی بر تاریکی ، آتش های بزرگ می افروختند . با این « آتش افروزی » جشن های آتش برای یاری رسانی به خورشید ، آغازمیشد و « سده » و « سوری » را در پی داشت .
در فاصله ی یلدا ( کوتاه ترین روز ) تا رسیدن به برابری روز شب در نوروز ، ایرانیان در میانه و پایان راه ، خورشید را با افروختن آتش ، یاری رسانی می کردند . بدین سان ، 40 روز پس از یلدا ، آتش « سده » را می افروختند ؛ زیرا خورشید در میانه ی راه رسیدن به پیروزی بر تاریکی است . سپس 40 روز پس از آن جشن « سوری » یا فرجامین جشن آتش بود . باید به یادداشت که در دوران اسلامی ، جای گاه جشن سوری به شبِ چهارشنبه ی آخرسال افتاده است ، در حالی که جای گاه اصلی آن 40 روز پس از سده و 80 روز پس از یلدا در فاصله ی 9 روز یا 10 روز ( با توجه به کبیسه بودن سال ) از نوروز قرار داشت .
در جشن سوری ( 9یا 10 روز مانده به نوروز ) ایرانیان از روی آتش می پرند و بدین سان با جشن های آتش بدرود می گویند .